Son dönemlerde yapay zeka kullanımıyla birlikte sıklıkla yapılan vergi incelemelerinde dikkat edilmesi gereken önemli konulardan biri de adat faiz hesaplamalarının yapılmasıdır.
Adat, şirketin kasa fazlalıkları veya ortaklardan olan alacak bakiyeleri üzerinden hesaplanan ve mali tabloların doğruluğunu sağlayan bir uygulamadır. Dönem sonlarında bu hesaplamalar muhasebe açısından önemlidir. Gelir İdaresi Başkanlığı, gelir dengesinin sağlanması açısından adat faizi hesaplamasına önem verir.
Şirket ortağı şirketinden devamlı şahsi işleri için para çektiyse veya şirket kasasında yüklü miktarda para biriktirdiyse, faiz hesaplanarak şirkete gelir olarak kaydetmeli ve matraha dahil ederek vergiye tabi tutmalıdır.
Hangi Hesaplar İçin Adat Faizi Hesaplanmalıdır?
Şirketin aktifinde bulunan “100-Kasa” hesabı ile “131-Ortaklardan Alacaklar” hesapları için adat faizi hesaplanması gerekmektedir.
Adat Faizi Nasıl Hesaplanır?
Adat faizi günlük bakiyeler esas alınarak hesaplanır. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yayımlanan “Avans İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranları” esas alınmalı ve günlük bakiyeye uygulanarak faiz hesaplanmalıdır.
Kasa hesabına neden adat faiz hesaplaması yapılmalıdır?
Kasa hesabında yüksek bakiye bulunması durumunda bu tutarın aslında kasada tutulmadığı, şirket yetkilileri tarafından şirketten çekildiği varsayımıyla kasa hesabına adat faizi hesaplanmaktadır. Şirket kasadaki paranın gerçek rakam olduğunu iddia ediyorsa bunu ispatlayacak belgeleri sunması gerekir. Ödemelerin kasadan nakit yapılması bazı cezai işlemlerle karşılaşılmaya neden olacaktır. 30.000 TL ve üzeri ödemeler kasadan yapılıyorsa VUK Mükerrer 355.maddesi gereği ödemenin %5’i oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Kasa hesabındaki rakamın dövizli kasa hesabına aktarılması adat faiz hesaplamasının yapılmasına engel değildir.
Şirketler, ortaklarına ödünç para niteliğinde ödeme yaptığı için bunun karşılığında faiz ve kdv ödeme yükümlülüğü doğacaktır. Adat hesaplamalarıyla birlikte bulunan matrah, üzerine kdv ekleyerek faturalandırılmalıdır.
Adat Hesaplaması Neden Önemlidir?
Adat hesaplaması, şirketin mali tablolarının doğru ve güvenilir olması, vergi yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirebilmesi açısından önemlidir. Bu işlemin düzenli olarak yapılmaması yüklü vergi cezalarına neden olabilir. Bu durum mali tabloların gerçeği yansıtmadığını gösterir. Bu tür risklerin önüne geçilmesi, özellikle kasa adat hesaplama işlemlerinin düzenli ve doğru biçimde yapılabilmesi için danışmanlık hizmeti almak fayda sağlayacaktır. 
