Mart ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan Karar’a nazaran, “Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Çabaya Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi” Türkiye Cumhuriyeti bakımından feshedildi. Karar, 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 3. hususu yeterince alınmıştı.
DANIŞTAY İPTAL BAŞVURUSUNU REDDETTİ
10 yıl evvel imzalanan ve Erdoğan’ın imzasıyla iptal edilen İstanbul Mukavelesi, 1 Temmuz günü yürürlükten kalkacak. İptal edilmesine iki gün kala Danıştay’a yapılan yüzlerce iptal müracaatında birinci karar çıktı. Danıştay 10. dairesi, Cumhurbaşkanlığı kararının yürütmesinin durdurulması talebini reddetti.
İSTANBUL KONTRATI NEDİR, UNSURLARI NELERDİR?
İstanbul Sözleşmesi’nin en kıymetli özelliği, biyolojik yahut tüzel, ailevi bağ olup olmadığına bakılmaksızın konut içi şiddetin (örneğin eski yahut mevcut eşler, evlilik dışı partnerler, birlikte ikamet edilen aile fertleri, akrabalar yahut birlikte ikamet edilen öbürleri tarafından yöneltilen şiddetin) ve bayanlara yönelik her türlü şiddetin önlenmesi ve bunlarla çabaya ait standartlar öngören ve Avrupa ülkelerini türel olarak bağlayan birinci evrak olmasıdır.
Bayanlar ve erkekler ortasında tüzel ve fiili eşitliğin gerçekleştirilmesinin bayana yönelik şiddeti önlemede anahtar bir öge olduğunu benimseyen Mukavele, bayanlara yönelik ayrımcılığı da yasaklamaktadır.
İstanbul Mukavelesi, daha evvel kabul edilmiş bayanlara yönelik ayrımcılık ve şiddetle ilgili memleketler arası standartları, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve BM Bayanlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi’nin içtihatlarını ve öğretideki görüşler yanında en yeterli ülke uygulamalarını da kodifiye etmiştir.
Kontrat, hem özel alandaki hem kamusal alandaki şiddeti yasaklamaktadır. Husus 3/a uyarınca, “kadına yönelik şiddetten”, ister kamusal ister özel ömürde meydana gelsin, toplumsal cinsiyete dayalı tüm şiddet hareketleri anlaşılacaktır. Unsur 4/1 uyarınca, Taraf devletler, gerek kamusal gerekse özel alanda tüm bireylerin bilhassa de bayanların şiddete maruz kalmaksızın yaşama hakkını sağlamak ve korumak için gerekli olan hukuksal ve başka tedbirleri alacaklardır. Hasebiyle Mukavele, sırf konut içindeki (genellikle eş yahut partnerler yahut ebeveyn ve çocuklar üzere farklı jenerasyonlar ortasında meydana gelen) bayanlara yönelik şiddeti değil, tıpkı vakitte kamusal alandaki (örneğin birebir meskeni paylaşmasa bile eski eşin yahut partnerin kamusal alanda yönelttiği) şiddeti, işyerleri, okullar, karakollar, hapishaneler vb. kurumlardaki bayanlara yönelik şiddeti de yasaklamaktadır.
Foto: Shutterstock
Kontrat, sırf barış periyotlarındaki değil, silahlı çatışma periyotlarındaki ve silahlı çatışma sonrasında devam eden şiddeti de yasaklamaktadır.
Kontrat,“toplumsal cinsiyete dayalı” ayrımcılık ve şiddeti temel almıştır ve toplumsal cinsiyeti tanımlayan birinci milletlerarası evraktır.
Sözleşme’de, ekonomik ziyan yahut ekonomik ızdırap da bayana yönelik şiddet biçimlerinden biri (ekonomik şiddet) olarak tanımlanmıştır.
Kontrat, Taraf devletlerden, aşikâr şartlar nedeniyle şiddete açık hale gelmiş olan güç durumdaki bayanların özel muhtaçlıklarının göz önünde bulundurulmasını talep etmektedir
Mukavele, sırf Sözleşme’ye taraf devletlerin vatandaşı olan bayanlar için değil, sığınmacı ve tüzel durumu ne olursa olsun göçmen bayanlar için de muhafaza sağlamaktadır.
Kontrat, şiddet mağdurlarına eşit muhafaza sağlanmasını öngörmekte ve mağdurlar ortasında her türlü ayrımcılığı yasaklamaktadır.
Kontrat, erkeklere ve çocuklara yönelik konut içi şiddetten de kelam etmekte ve şiddet mağduru kız ve oğlan çocuklara ait özel düzenlemelere yer vermektedir.
Foto: Shutterstock
Kontrat, Kontrat kapsamındaki her türlü şiddetle uğraşta memleketler arası işbirliğini öngörmektedir.Uluslararası işbirliği sadece kriminal ve uygar bahislerdeki işbirliğiyle sonlu olmayıp, Mukavele kapsamındaki kabahatlerin işlenmesinin önlenmesi için bilgi paylaşımı ve yakın tehlikeden korunmayı da içermektedir.
Taraf devletlerin Sözleşme’nin kararlarını tesirli bir biçimde uygulamalarını sağlamak gayesiyle Sözleşme’de spesifik bir izleme düzeneği oluşturulmuştur, lakin kişisel şikayet hakkı tanınmamıştır.Öte yandan Kontrat, mağdurların başvurulabilir bölgesel ve milletlerarası bireysel/toplu şikayet düzeneklerine ait bilgiye ve bu düzeneklere erişim imkanına sahip olmalarını sağlama ve şikayette bulunan mağdurlara hassas ve bilgiye dayalı takviyenin sağlanması yükümlülüğünü getirmektedir.
Anayasa m.90/5 uyarınca, İstanbul Mukavelesi kanun kararındadır.Bunun hakkında, Anayasa’ya karşıtlık savı ile Anayasa Mahkemesi’ne başvurulamaz.İstanbul Mukavelesi ile kanunların birebir hususta farklı kararlar içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda, İstanbul Kontratı kararları temel alınır.Anayasa’nın 11.maddesi uyarınca, İstanbul Kontratı kararları, yasama, yürütme ve yargı organlarını, yönetim makamlarını ve öteki kuruluş ve bireyleri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
