Döviz rezervinde son yıllarda yaşanan dramatik düşüş Merkez Bankası’nı (TCMB) yabancı ülke merkez bankaları ile swap (para takası) muahedesi arayışlarına yöneltti. Emel, muhakkak bir vade için alınan ödünç dövizle, en azından brüt rezervleri yüksek göstermekti.
Kapısı çalınanlardan biri de ABD Merkez Bankası (Fed) oldu. Gaye, global rezerv para olan dolara ulaşmaktı. Lakin Fed’den olumlu cevap alınamadı.
Euro için Avrupa, pound için İngiltere, yen için Japon merkez bankası gündeme geldi lakin sonuç alınamadı.
Sonuç alınan iki banka, Katar ve Çin merkez bankaları oldu. Katar siyasi müttefik olarak, Çin ise Türkiye’nin ithalatındaki bir numaralı aktör olarak öne çıktı.
Katar Merkez Bankası ile 15 milyar dolar karşılığı Katar Riyali-TL takası yapıldı. Çin ile evvel 1 milyar dolar karşılığı yuan-TL takasıyla başlayan swap sınırının hacmi artırıldı.
TCMB’den dün akşam yapılan açıklamada, “TCMB ile Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası ortasında 30 Mayıs 2019 tarihinde imzalanan ikili para takası (swap) muahedesi 35,1 milyar TL ve 23 milyar Çin yuanı artırılarak toplam 46 milyar TL ve 35 milyar Çin yuanına ulaşmıştır” denildi. Artırılan kelam konusu sayının da 15 Haziran 2021 tarihi itibariyle TCMB hesaplarına girdiği belirtildi.
Açıklamada, “Para takası mutabakatının temel maksadı lokal para üniteleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmak ve iki ülkenin finansal istikrarına takviye sağlamaktır” denildi.
Açıklamada maksadın “yerel para üniteleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmak” olduğu belirtilse de, dış ticarette Çin yuanının hissesinin çok düşük olduğu görülüyor.
DIŞ TİCARETTE YUANIN HİSSESİ YÜZDE 0,07
TÜİK bilgilerine nazaran, 2020’de 220 milyar dolar olan Türkiye’nin toplam ithalatının yüzde 61,5’i ABD doları, yüzde 31,3’ü Euro, yüzde 5,9’u TL cinsinden yapıldı. İthalatta Çin yuanının hissesi ise yalnızca yüzde 0,1 olarak kayıtlara geçti.
Türkiye’nin 2020’de 220 milyar dolar olan toplam ithalatında birinci sırayı 23 milyar dolarla Çin aldı. Çin’in toplam ithalattaki hissesi yüzde 10,5 oldu lakin Çin yuanının ithalattaki hissesi yüzde 0,1’de kaldı.
Türkiye’nin 2020’de Çin yuanı cinsinden ithalatının Çin’den yapılan ithalata oranı ise yüzde 0,95 oldu.
Toplam dış ticaret bilgilerine bakıldığında ise, 2020 yılında Türkiye’nin dış ticaretinin yüzde 54,3’ü dolar, yüzde 38,5’i euro, yüzde 5’i TL cinsi yapılırken, Çin yuanının hissesi yalnızca yüzde 0,07 oldu.
ARTIŞ VAR LAKİN ÇOK SONLU
Uzun periyotlu bakıldığında Türkiye’nin dış ticaretinde 2014 yılında yüzde 0,01 olan Çin yuanının hissesi, 2020’ye gelindiğinde yüzde 0,07’ye çıksa da artışın çok yavaş olduğu görülüyor. Bu oran, Çin swap muahedeleri yapılmadan evvel 2018 yılında yüzde 0,03 idi.
2018’de 231 milyar dolarlık ithalatın 94 milyon dolarlık kısmı Çin yuanı cinsinden yapılırken, 2020’de 220 milyar dolarlık 219 milyon dolarlık kısmı Çin yuanıyla yapıldı.
Özetle, Çin ile yapılan swap hacmi artırılsa da, Çin yuanının Türkiye’nin dış ticaretinde ve Çin’den ithalatta kullanımındaki hissesi çok hudutlu olmaya devam ediyor.
MERKEZ BANKASI REZERVLERİNDE YUAN YÜKSELİŞTE
Çin, yabancı ülke merkez bankalarıyla yaptığı swap mutabakatlarının sayısını 2008’deki global finans krizi sonrasında süratle artırdı.
2009’da Çin Merkez Bankası’nın 0 olan swap sınırı sayısı, 2016’da 33’e yükseldi ve 2020 başında 27 oldu. Swap hacmi de 2019 sonunda 40 milyar yuana ulaştı. 2020 ve 2021 yılında da swap mutabakatları yapılmaya devam edildi.
Çin, dış ticaret fazlası verdiği ülkelere swap sınırı açarak hem siyasi hem de ekonomik ilgileri geliştirmeye çalışıyor.
Bu swap mutabakatlarının da katkısıyla, Çin yuanının, dünyada merkez bankalarının döviz rezervleri içindeki hissesi da yükseldi.
Memleketler arası Para Fonu (IMF) datalarına nazaran, ABD dolarının merkez bankalarının döviz rezervleri içindeki hissesi son 25 yılda yüzde 71’den yüzde 59’a düşerken, euronun hissesi yüzde 20 civarında kaldı.
2020 sonu prestijiyle global ölçekte merkez bankalarının toplam döviz rezervi 12,7 trilyon dolar olurken, bunun 268 milyar dolarlık kısmını Çin yuanı oluşturdu. Hisse olarak ise Çin yuanı, yüzde 2,1’e ulaştı. 2019 sonunda bu oran yüzde 1,8, 2016 yılında yüzde 0,8 idi.
Öte yandan, ABD’nin akabinde dünyanın en büyük ikinci iktisadına sahip olan Çin’in 15,7 trilyon dolarlık 2020 ulusal geliri düşünüldüğünde, Çin yuanının dünyada finansal süreçlerde ve ticarette kullanımının hala çok sonlu olduğu görülüyor.
