Anayasa Mahkemesi tarafından düzenlenen, ‘Mesleki Hayat Bağlamında Özel Hayata Saygı’ sempozyumun birinci oturumunda ‘Özel Hukuk İş İlişkileri’ kapsamında ‘Özel Hayata Saygı’ konusu ele alındı. Oturum Lideri Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Uşan, Covid-19 pandemisi nedeniyle patronların çalışanlarına aşıyı zarurî tutmalarına ait konuştu. Prof. Dr. Uşan, çalışanın sıhhat hakkının ferdî olduğunu, bunun ‘özel alan’ manasına geldiğini belirtti.
Uşan, “Dolayısıyla bu mevzu korunmaya muhtaçtır. Başka taraftan patronun teşebbüs ve çalıştırma özgürlüğü var. Ve çalışma hayatı esnasında hem öbür personellerini hem de müşterilerini müdafaa yükümlülüğü var. Burada iki özgürlüğün ve iki hakkın çatıştığını, çarpıştığını söylemek yanlışsız olsa gerek diye düşünüyorum. Siz çalışacaksınız, çalışırken sıhhatiniz da korunacak” dedi.
“GEÇERLİ FESİH NEDENİ OLUŞTURUR”
Prof. Dr. Uşan, bir fabrika ortamında sıkı ve yakın bir çalışma münasebeti kelam hususuysa, burada patronun, çalışanını aşıya zorlamasını yerinde bulduğunu söz ederek, “Hukukumuzda iki çeşit fesih kelam konusu var. Bir tanesi haklı nedenle, oburu geçerli nedenle fesih. Bu tartışılabilir. Patron ‘ben iş sıhhati güvenliği önlemlerini almak zorundayım, hem personel olarak sizin sıhhatinize ait hem başka çalışanların sıhhatine ait önlem alacağım hem de müşterileri sıhhat açısından korumak zorundayım’ der. Siz tek kişi olarak dışarıdan bir hastalık getirip bunu bulaştırabilirsiniz. Bu durum direkt doğruya ‘haklı fesih’ sebebi demek çok yanlışsız olmayabilir; ancak ‘geçerli fesih’ nedeni oluşturur. Yani tazminatlarını ödeyip, işten çıkarma hakkını kullanabilir işveren” diye konuştu.
Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fatih Uşan
“POZİSYONA BAKMAK LAZIM”
Fakat bu türlü durumda konuma bakmak gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Uşan, “Çok bu türlü afaki bir formda ‘aşı olmadınız kardeşim güle güle’ demek çok uygun değil. Duruma bakmak lazım. Çalışanın öteki çalışanlarla, müşterilerle irtibatı var mı buna bakmak lazım. Zira öbür çalışanlar hastalandıkları vakit emekçiler ve mahkeme, patrona iş sıhhati ve güvenliği açısından ne önlem aldığını sorabilir. Direkt doğruya çabucak ‘aşı olmadı’ diyerek çalışanı işten çıkarmak haklı olmayabilir. Somut olayın kurallarına bakmak gerekir. Bu manada öteki personellerle temas var mı, iş yerindeki konumu değerlendirilmelidir. Bunun sonucunda personel aşı olmayı reddediyorsa tahminen tazminatı ödenerek işten çıkarmak menfaatler istikrarına daha uygundur” dedi.
“EVE KAMERA KİŞİLİK HAKKININ İHLALİ”
Prof. Dr. Uşan, pandemi ile birlikte daha çok yaygın hale gelen meskenden çalışma ile patronların çalışanların özel alanına müdahale edemeyeceğini söyleyerek, şöyle konuştu:
– Bizim mevzuatta uzaktan çalışmaya ait bir düzenleme yapılmıştı. Buna ait bir yönetmelik çıkarılması bekleniyordu. Pandemi ile birlikte yakın tarihte bu türlü bir yönetmelik yürürlüğe girdi; lakin işin bu konuma geleceğini iş hukukçular olarak bizler de düşünmüyorduk. Çünkü konutta çalışıyorsunuz. Bunun emekçi açısından düşünceli tarafları var. Mesai mefhumu kalmadı. Patron ‘Bir mail gönderiyorum size gece, siz ona bakacaksınız, yapacaksınız’ diyor. Olağan iş yerinde çalıştığın vakit giriş çıkış saati, yemek saati aşikardır. Gönderilen işe kaç saat ayırmak gerekiyor, bunun bir tespiti şimdi yok. Öğle tatili, orta tatil var, bunun bir tespiti yok.
KİŞİLİK HAKLARININ İHLALİDİR
– Konutta çalıştığın vakit mesken yükümlülükleri var. Patronun iş yerinde kamera koymasına müsaade ediliyor. Lakin meskende nasıl yapılacak? Yapmaya kalkarsa ne olacak? Bunun çok kolay yapılabileceğini düşünmüyorum. Kişilik hakkının ihlali manasını taşır. Son devirde bunun da çok yaygınlaşacağı anlaşılıyor. Patronun masraftan kurtulması için de bir yol oldu bu meskenden çalışma. Hal bu türlü olunca patronlar kontrol yetkisini bu türlü uzaktan kamera ile vesaire yapma konusunda yetkili değillerdir.-
DÜRÜSTLÜK KURALI ALMAK LAZIM
– İşin açıkçası bu mevzuda boşluklar var ve yönetmelik buna tahlil getiremedi. İleri periyotlarda çok sık sorun yaşayacağımızı düşünüyorum. Hareket noktası olarak dürüstlük kuralı almak lazım. Yani patron onu ne için denetleyecek? Çalışanın masadan kalkmaması için mi yoksa çalışmasını mı denetleyecek? Denetleme uzaktan çalışmalarda verilen işlerin o mesai mühleti içerisinde yapılması kadar olması lazım.
– Bunun denetlenmesi mümkün lakin meskenin odalarına girip bilgisayar ortamı ve gibisi çok da kolay denetlenemez. Mesai müddeti içerisinde işe odaklanmak lazım. Mühlete ya da fiziki yere değil. Biz de uzaktan ders verebiliyoruz. Bu dersi yayladan, araçtan verebiliriz. Buna mahzur bir şey yok. Lakin ben mahzur olmak zorunda değilim. Skype ya da taşınabilir telefonu açarım. Burada hareket noktasını işin yapılıp yapılmadığına çevirmek lazım.
