Aydınlanma ve demokrasi uğraşının simge isimlerinden Zülfü Livaneli, SÖZCÜ HaftaSonu’na konuştu. Dün, bugün ve yarın ekseninde kıymetli tespitlerde bulundu.
– Ülke nasıl bir kaosun içinde? Bize bir Türkiye fotoğrafı çeker misiniz?
Shakespeare’in Hamlet oyununda deniyor ki; “Kokuşmuş bir şeyler var Danimarka Krallığı’nda. Aslında bu her şeyi anlatıyor. Zira nereye baksak dökülüyor. Bunun siyaset, spor, eğitim, sıhhat, tertip, birçok boyutu var. İşte bütün bunlar birleşik kaplar üzere daima birlikte çöküyor. Şu anda bir çöküntü içindeyiz. Nasıl Marmara Denizi’nde müsilaj deniz tabanından yüzeye vurduysa toplumsal hayatımızda da motamot bu türlü oldu.
– Toplumların inişli çıkışlı periyotları olduğunu belirtiyorsunuz? Şu an tabana mi vuruyoruz?
Yurt dışındaki konferanslarda da “İnsanlık geri mi sarfiyat, ileri mi” diye çok sorulur bana. Ben de derim ki, insanlık yavaş da olsa ilerler. Zira her canlı organizma kendini yaşatacak ortama yanlışsız gitmeyi içgüdüsel olarak bilir. İnsanlık da böyledir. Lakin düz bir çizgi değildir bu ilerleyiş, zikzaklar yapar. Bir insanın ömrü ile ülkelerin ömrü ortasında da büyük bir orantısızlık vardır.
Elbette biz kısacık ömrümüzde hoş günler görmek istiyoruz fakat bu her vakit mümkün olmuyor. Yazgı denilen şey tahminen de bu. Dünyanın hangi yöresinde hangi periyotta doğduysanız bu da ömrünüzü belirliyor. Lakin insanlık kesinlikle ilerler. Ortaçağ’da meydanlarda cadı diye bayanların yakıldığı günlerden geldik, unutulmasın.
– Türkiye, uzun soluklu demokrasi serüveninde nasıl bir süreçten geçiyor?
Demokrasi bir Anglosakson icadıdır. Demokrasiyi içselleştirmiş güçlü bir orta sınıf ve herkesin karnının doyduğu bir ülke lazım. Bunlar olmadığı vakit demokrasi yerleşemiyor. Zira demokrasi orta sınıf ile mümkün olabilir. Türkiye’de yıllardır orta sınıf tahrip edilerek ortadan kalkıyor, zengini daha güçlü, yoksulu daha yoksul yapan bir sistem. Bu da bizi çatışmalara ve bölünmelere götürüyor.
– AKP “3 Y: Yasaklar, Yolsuzluk, Yoksulluk ile Mücadele” vaadi ve dini referanslar ile gelmişti iktidara. Şu anda Siyasal İslamcılık’ın çöküşüne mi şahit oluyoruz?
Burada ben size birinci defa bir şey açıklayayım: 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ahbabımdır. Anayasa kitapçığı fırlatma savı hakikat değildir. “Ben kitap fırlatmadım. Buyurun beyefendi okuyun anayasayı dedim. Esasen, Devlet Denetleme Şurası’nı devreden çıkarmak için o krizi çıkarmaya hazırlıklı gelmişlerdi” dedi. Ulusal Güvenlik Heyeti toplantıları saklı olduğu için Sezer sustu ve sineye çekti. İşte tüm bunlar sonunda AKP iktidara geldi. Ayrıyeten, bilhassa bu liberal denilen arkadaşlar (AKP’ye) nasıl inandılar. Bunların ne olduğu bilinmiyor muydu? Sonradan (liberallerin) “Biz bunların demokratik telaffuzlarına inandık” demeleri bana inandırıcı gelmiyor.
– Diyorsunuz ki; “Mustafa Kemal bu ülkenin kilit taşıdır.” Açar mısınız?
Mescitlerin kubbelerinde kilit taşı olur. Öteki taşlar bu kilit taşlarına dayanarak durur. O kilit taşını çektiğiniz vakit yapı gümbür gümbür dökülür. Mustafa Kemal bir kilit taşıdır. Bunu hamaset olsun diye değil, matematik bir gerçeklik olarak söylüyorum. Zira, imparatorluk çökerken üç kıtadan canını kurtaranlar geldi ve elden gitmek üzere olan son vatan toprağında kendine bir hayat kurmaya çalıştı.
Abdülhamit, “Dünya yüzünde ne kadar insan çeşidi varsa hepsi bizde bulunur” diyor. Öyledir. Bir millet yoktu. Belgrad’tan gelen ile Şam’dan gelen ile Tiflis’ten gelen ile Gümülcine’den gelen birisi birebir apartmanda komşuluk yapmaya başladılar. Bunları birleştirecek bir tutkala muhtaçlık vardı. İşte bu tutkalın ismi, o Cumhuriyet’i tasarlayan, kuran Mustafa Kemal’dir. Münasebetiyle Mustafa Kemal’e saldırdığınız vakit bizatihi milletin ve devletin varlığına saldırmış olursunuz.
– Türkiye bu kaostan nasıl çıkar? Demokrasi güçleri ne yapmalıdır?
En büyük zaaf biraraya gelememek. Yakın tarihe baktığımız vakit görüyoruz ki, 1994 yılında bütün büyük kentler üç sol partinin (SHP, CHP, DSP) bölünmesi yüzünden kaybedildi. Meğer bu üç partinin toplam oyu Refah Partisi’nin çok üstündeydi. Burada da en büyük sorumluluğu sayın Ecevit’e yüklemek zorundayım. Zira kendisine çok yalvardım, “Ben aslında siyasetçi değilim, (İstanbul Büyükşehir Belediye Lider Adaylığı) bana zorla kabul ettirilen bir misyon. Lakin lütfen bölünmeyelim” diye. Ama böldü. Geçenlerde Hüsamettin Özkan (Dönemin DSP Genel Lider Yardımcısı) dedi ki; “Siyasi hayatımızın en büyük yanılgısı 94’te sizin oylarınızı bölmek oldu” dedi. Bunu şahsi bir şey olarak anlatmıyorum. Lakin ne yazık ki ders alınmıyor. Bu olmadığı sürece de acı çekmeye devam edeceğiz. Zira karşı taraf bir bütün, biz ise kılcal damarlarına kadar ayrışan cepheyiz.
– Şayet halk seçimde Erdoğan ve AKP’ye iktidar misyonu vermezse yeni devir iktidarı birinci iş neler yapmalıdır?
Bu rejimler şahsa bağlıdır. Türkiye’nin sıkıntıları o kadar birikti ki, yeterli niyetli, dirayetli, çalışkan bir insan şayet işbaşına gelirse daha evvelden başında hazırladığı takımlar olmalı. Türkiye’yi yönetecek en az 40 – 50 hükümet çıkar. Bu ülkenin her hususta dünya çapında beyinleri var. Kutuplaşmayı bitirecek, toplumsal barışı sağlayacak, herkesi tekrar yurttaş yapacak ve bir ulus haline dönüştürecek olan önlemler en önemli projeler ortasında olmalı. Cumhuriyet’in kuruluş unsurları doğrultusunda, büyük bir tekrar yapılanma seferberliği başlatılmalı. Lakin laik Cumhuriyet’i demokratikleştirerek.
BALIKÇI VE OĞLU
Zülfü Livaneli’nin uzun müddettir heyecan ile beklenen yeni romanı “Balıkçı ve Oğlu” çıktığı hafta en çok satanlar listesine oturdu. Livaneli, kitabında, Ege balıkçılarının ve hayal kurmaktan bile yoksun bırakılan göçmenlerin mukadderatını kaleme aldı. Livaneli, dört yıldır çalıştığı Abdülhamit devrine ait kitap çalışmasını da bu yıl tamamlayacağını söyledi.
