İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer kentte şehir tiyatroları kurma kararı aldı. Bu doğrultuda tiyatro sanatının uzmanlarından oluşan bir istişare heyeti ve tüzük konseyi oluşturuldu. Tüzük ve yönetmelik şurasında Yücel Erten, Orhan Alkaya, Hülya Nutku ve Eren Aysan yer aldı. Akabinde İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları Genel Sanat Direktörlüğü’ne, Ankara Devlet Konservatuvarı ve Makedonya Üsküp Tiyatro Akademisi’nde eğitmen olarak da misyon yapmış olan usta sanatçı Yücel Erten atandı.
YÖK’E BAĞLI OLMAYANLAR İMTİHANA ALINMADI
İzmir Kent Tiyatroları projesinin hayata geçmesine sayılı günler kaldı. İmtihanlar başladı. Fakat kimi gençler tüzük pürüzüne takıldı. Yalnızca Yüksek Öğretim Şurası YÖK’e bağlı üniversite konservatuvarı mezunlarının müracaatta bulunabileceğinin kararlaştırıldığı tüzük hususu nedeni ile çok sayıda gencin boynu bükük kaldı. Başvurusu reddedilen oyuncular ortasında, yıldız fabrikası olarak nitelenen Müjdat Gezen Sanat Merkezi’nin dört mezunu da yer aldı. İmtihana alınmayan gençler, fırsat eşitliği sağlanmadığı münasebeti ile reaksiyon gösterirken, uygulama sanat kamuoyunda da tartışma yarattı.
HERKESE İMTİHAN KAPISI AÇAMAYIZ
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları Genel Sanat Direktörü Yücel Erten ile MSM kurucusu Müjdat Gezen, sıkıntıyı SÖZCÜ’nün hür ve demokratik platformunda tartıştı. Tüzüğe atıfta bulunarak uygulamayı savunan Yücel Erten, yazılı açıklamasında, “Sınavı MSM mezunlarının iştirakine açsaydık; müracaat sayısı bununla kalacak mıydı? Doğal ki tiyatro eğitimi veren diğer kuruluşlar da ‘fırsat eşitliği’ isteyecekti. O durumda, ikili standart uygulayamayacağımız için; bizim merdivenaltı akademilerden tutun, oyunculuk eğitim büfelerine kadar herkese imtihan kapısını açmamız gerekecekti” tabirlerini kullandı.
ADİLE NAŞİT VE MÜNİR ÖZKUL HANGİ ÜNİVERSİTE MEZUNU
İstanbul Belediye Konservatuvarı, İstanbul Üniversitesi Konservatuvarı, Kadir Has Üniversitesi, TÜRVAK ile 1991 yılında kurduğu ve fiyatsız eğitim veren MSM’de 49 yıldır tiyatro ve oyunculuk öğretmenliği yapan Müjdat Gezen de telefon görüşmesi ile soruları yanıtladı. ‘Hocaların hocası’ unvanına erişen usta sanatçı Müjdat Gezen, yeteneğe bağlı kurumlara dair nitelik ve nicelik ortasındaki farklılıklara vurgu yaptı. Gezen, “Adile Naşit, Münir Özkul hangi üniversiteden mezun” sorularını gündeme getirdi. Gezen ve Erten şu açıklamaları yaptı:
MÜJDAT GEZEN: YETENEKSİZ VE BAŞARISIZSA ALMAYIN
– İstanbul Belediyesi Kent Tiyatroları yıllarca evvel genç sanatçı alımına başladı. Ahmet Saraçoğlu, Sevinç Erbulak, Serdar Orçin, Sevil Akı üzere birçok MSM mezunu sanatçı kabul edildiler ve onlarca ödül kazandılar. Sonra belediye idaresine AKP geldi ve MSM’lilere yasak koydu. Ondan sonra bizim öğrencilerimiz İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları’na giremediler.
– Ben bütün bunların sevgili Tunç Soyer’in bilgisi dışında olduğu kanısındayım. Zira Soyer bu mevzuya hiç müdahale etmeyerek işi uzmanlarına bırakmıştır ve doğrusunu yapmıştır. Orada bu kararları alan şahısların hepsi arkadaşımdır ve hepsini de çok severim.
– Ancak tüzük hazırlanırken YÖK’e bağlı üniversitelerden mezunlar alınması fikrine büsbütün karşıyım. Ben onlarca üniversite konservatuvarının tiyatro kısımlarına nasıl alım yapıldığını ve nasıl eğitim verildiğini biliyorum.
– Yeteneğe dayalı okullarda ve sanat kurumlarında kabul imtihanı yapılırken o gencin hangi üniversite mezunu olduğuna bakılmaz. Nitelik öteki şeydir, nicelik öbür şeydir. Tiyatrolar yetenekli aktörleri severler. Zira seyirci onları sever de ondan.
– Ben konservatuvarlıyım. Hiç kuşkusuz ki eğitimin yanındayım. Ancak o denli istisnalar vardır ki, beşere soru sordurur. Şöyle ki: “Adile Naşit hangi okuldan mezundur? Münir Özkul hangi okuldan mezundur” gibi… Örnekleri çoğaltabiliriz.
– Bence buradaki en kıymetli nüans şu olmalı: Siz, fırsat eşitliği tanıyarak gençlere imtihana girme hakkı verin ve kapılarınızı açın; yetenekli ve başarılıysa alın, yeteneksiz ve başarısızsa almayın.
– Bu niyetim asla MSM mezunlarına özel bir davet değil, ilkesel bir tekliftir. Çok düzgün biliyorum ki, benim teklifim yapıldığında müracaat sayısı en az ikiye katlanacaktır ve heyet çok yorulacaktır. Ancak aslında şu anda da yoruluyorlar.
– Son olarak, arkadaşlarımın yolu açık olsun. İzmir’e çok hoş bir tiyatro kazandırıyorlar.
YÜCEL ERTEN: KAHVEHANE SOHBETİ OLMAKTAN ÖTEYE GİTMEZ
– Öncelikle bu mevzu, yönetmeliğin buyruğudur. İZBBŞT Yönetmeliği, Türk Tiyatrosu’nun çok kıymetli insanlarından oluşan bir istişare konseyinin yaklaşık bir yıllık çalışması sonunda hazırlanmış ve İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin onayından geçmiştir.
– Tüzüğün 4. hususu şöyle der: “İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları, belediye başkanlığına bağlı bir müdürlük olarak özel bütçe ile yönetilen ve sanatsal açıdan özerk bir sanat ve kültür kurumudur.” Buradaki ‘sanatsal açıdan özerk’ tarifine hepimizin ihtimam göstermesi gerektiğini düşünürüm. Yönetmeliği beğenmeyenler olabilir. Rasyonel bir biçimde tartışılabilir de. Ortak akıl oluştuğunda değişebilir de. Ancak siyasal erk üzerinde manevi baskı oluşturarak delmeye çalışmak, sanat kurumlarının özerkliği amacına gönül vermiş sanatkarların davranış biçimi olmasa gerek.
– Bir an için düşünelim: Siyasal erk, kuruluş kademesinde şimdi takımları için imtihan açmakta olan bir tiyatroda, kimi baskılar üzerine yönetmeliğe karşıt bir uygulama istese, daha birinci adımda demokratik yapılanmayı ve tiyatronun sanatsal özerkliğini örselemiş olmaz mıydı? Biz hepimiz bu türlü bir davranışı eleştirmez miydik? Geçmişte, önünü arkasını düşünmeden sanat kurumlarımızı bakanlara ve liderlere şikayet edenler, sanatın özerkleşme çabasını, o makamlarda rehin bırakmış olmadılar mı?
– Ne memnun bizlere ki, sayın Lider Tunç Soyer bu mevzuda son derece demokrat ve incelikli bir tavır sergilemiş ve İzmir Kent Tiyatroları’nın öz erkini örseleyecek bir talimat vermekten kaçınmıştır. Şahsen ve idare konseyimiz ismine kendisine teşekkür etmeyi borç bilirim.
– Kurucu Genel Sanat Direktörü olarak şahsî görüşüm, bu mevzuda serinkanlı bir biçimde ortak akla ulaşılmadan fikir yürütüldüğü tarafında. Şurası açık ki, bir yere imtihanla eleman alacaksanız, ölçek koymak kaçınılmazdır. “Yetenek diploma ile ölçülmez” gerçeği, bir kamu kuruluşuna imtihan açacağınız vakit kahvehane sohbeti olmaktan öteye gitmez.
1400 KİŞİ BAŞVURDU
– Gelin, ölçeği birlikte oluşturmaya çalışalım: İZBBŞT’nin yapılanmasında, ödenekli kurumlarımızda berbat örneklerini gördüğümüz, ucu bucağı görünmez, hantal, çalışanı şişkin bir imparatorluğa dönüşmemesi amaçlanmıştır. Sonuçta iki sahnede faaliyet gösterecek, dinamik ancak tavırlı bir takım anlayışı ile oluşmaktadır. İmtihanla alınacak sanatçı sayısı 36’dır. Bu 36 sayısını aklımızda tutalım.
– Kısa mühlet evvel Gaziantep’te kurulan Kent Tiyatrosu’na alınacak 20 sanatçı için imtihana 490 kişi başvurmuştu. Kabaca bir hesap, İzmir üzere ışıltılı, alımlı bir kentin Şehir Tiyatrosu’na müracaatların en az iki katı olacağını gösteriyordu. Yanılmadık. 36 oyuncu takımı için 1400 küsur müracaat ile karşılaştık.
– Yönetmeliğimizin getirdiği “Üniversite ve konservatuvarların dört yıllık oyunculuk ana sanat kolunu bitirmiş olma” kaydı sayesinde imtihana girme hakkı kazananlar 850’ye indi. Artık bu 850 oyuncu adayına, günde 8-10 saat süren üç etaplı imtihanlara başladık. 11 gün sürecek. Şikayetçi falan değiliz. Oyunculuk imtihanında, her bir adayı sesi, müzikalitesi, vücut esnekliği, fiziki özellikleri, yaş kümesi ve sahnedeki özgül tartısı, yani türlü yetenekleri açısından kıymetlendirmek gerekir. Özetle, çeşitli eleme perspektiflerine başvurarak 850 kişiyi 11 güne sığdırdık.
– Çok ayrıntıyı neden anlattım? Bir varsayım kuracağım da onun için. YÖK’ün belirlediği diploma çerçevesinin dışına çıksaydık, sözgelimi MSM mezunlarının iştirakine açsaydık; müracaat sayısı bununla kalacak mıydı? Doğal ki tiyatro eğitimi veren diğer kuruluşlar da “fırsat eşitliği” isteyecekti. O durumda, ikili standart uygulayamayacağımız için; bizim merdivenaltı akademilerden tutun, oyunculuk eğitim büfelerine kadar herkese imtihan kapısını açmamız gerekecekti.
36 OYUNCU İÇİN 36 GÜN İMTİHAN YAPMANIN MANTIĞI YOK
– Düşünün, bütün “İyi taklit yaparım” diyenler, alelusul kurs görenler, dizi sinema piyasasının yardımcı oyuncular ordusu bu imtihana hamle etmeyecek miydi?
– Türkiye’nin şu derin işsizlik sorunu karşısında, artık 1400 olan müracaat, 3 bine, 4 bine çıkmaz mıydı? 36 oyuncu için 36 gün imtihan yapmanın bir mantığını bulabilen varsa, lütfen söylesin.
– Ray döşemeden hiç bir tren bir yerden bir yere gitmez. İnsanların fikirlerine saygılıyım. Ancak kuraldışı durumları örnek göstererek hak argüman etmeleri, vilayetle de haklı oldukları manasına gelmez. Örneğin unutmayalım ki, diplomasını almaya ramak kalmış öğrenciler de bu imtihana giremediler.
– Özetle: Akıl yoluyla sağlıklı ölçekler oluşturmadan sanat alanına giriş sağlamaya çalışmak; hem liyakat meselesinde köpüklenmeye yol açar, hem de sanat kurumlarının öz erkini zedeler. Aydınlığa yanlışsız ortak yürüyüşümüzde, dost kanatların dayanaksız didişmelerden kaçınmasını da bir misyon sayarım. Ve son olarak idare heyetimizin da bu görüşleri paylaştığını eklemek isterim.
